Ηδη διάσημος για το «Κάλεσμα της άγριας φύσης», τον «Ασπροδόντη» και τη «Σιδερένια φτέρνα», ο Αμερικανός συγγραφέας Τζακ Λόντον (1876-1916) θα εκδώσει στα 33 χρόνια του τον «Μάρτιν Ίντεν», ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα το οποίο συνοψίζει γλαφυρά τις μαχητικές σοσιαλιστικές ιδέες του. Ο ήρωάς του ακολουθεί ως ένα σημείο την ίδια πορεία ζωής με τον τυχοδιώκτη λογοτέχνη, ο οποίος μπάρκαρε έφηβος για μακρινές θάλασσες, πέρασε ατέλειωτες ώρες διαβάζοντας με στόχο να μπει στο πανεπιστήμιο, και κυνήγησε πεισματικά μια συγγραφική καριέρα. Το ίδιο και ο Μάρτιν Ίντεν, ο οποίος από το Όκλαντ των αρχών του προηγούμενου αιώνα μεταφέρεται κινηματογραφικά στη Νάπολη και σε μια απροσδιόριστη χρονικά εποχή, γύρω στα 1960-70. Ναυτικός που αναζητά κάτι καλύτερο απ’ αυτό για το οποίο τον προορίζει η προλεταριακή καταγωγή του, θα γνωριστεί με την αριστοκρατική οικογένεια των Ορσίνι και θα ερωτευτεί τη μικρή τους κόρη Έλενα. Αντιλαμβανόμενος την ταξική απόσταση, θα προσπαθήσει να αποκτήσει μόρφωση και την ικανότητα να εκφράζει ολοκληρωμένα τις ιδέες του, ξεκινώντας να γράφει ποιήματα και διηγήματα, τα οποία, όμως, δεν δέχεται να εκδώσει κανείς.
Ο εργάτης ξέρει εκατό λέξεις, τ’ αφεντικό χίλιες: γι’ αυτό κι ο δεύτερος είναι τ’ αφεντικό. Ο Ντάριο Φο έχει διατυπώσει εύστοχα την πολιτική διάσταση της κατοχής της γνώσης και της χρήσης της γλώσσας, ιδέες οι οποίες διατρέχουν το μυθιστόρημα του Λόντον και υπογραμμίζονται έντονα από τον οξυδερκή κινηματογραφιστή Πιέτρο Μαρτσέλο («Bella e Perduta»). Όπως και το ότι το κυνήγι του προσωπικού οράματος δεν μπορεί να αποκοπεί από τους ιστορικούς και κοινωνικούς παράγοντες οι οποίοι το καθορίζουν άμεσα, ανοίγοντας έτσι έναν άλλοτε έντονο κι άλλοτε υπόγειο, αλλά πάντοτε καθοριστικό διάλογο ανάμεσα στην ψυχολογία ενός ανθρώπου και το περιβάλλον του, το «μέσα» και το «έξω» του, τον εαυτό μας και τους άλλους.
Ο Ιταλός σκηνοθέτης μένει αρκετά πιστός στο βασικό υλικό του, αλλά εισχωρεί κάτω από την επιφάνειά του και ανανεώνει τη μυθιστορηματική, δραματουργικά ακαδημαϊκή φόρμα του με ασυνήθιστη φρεσκάδα. Γεμάτες με πραγματολογικούς αναχρονισμούς, οι γυρισμένες με κάμερα 16mm εικόνες δημιουργούν μια παραισθητικά ρεαλιστική εντύπωση, η οποία ενισχύεται από τα αποδραματοποιημένα «jump cuts» της διήγησης και τα ένθετα φιλμάκια που παραπέμπουν σε επίκαιρα και την ίδια στιγμή σε όνειρα, αναμνήσεις και φαντασιώσεις. Έτσι, αυτός ο «Μάρτιν Ίντεν» απλώνεται από τα χρόνια του βωβού σινεμά ως τις μέρες μας και αναμετριέται με τα κινηματογραφικά στεγανά του βιογραφικού έπους. Παραμένει, όμως, κοινωνικά προσανατολισμένος και συγκινητικά συμπονετικός απέναντι στον βαθιά τραγικό ήρωά του, τον οποίο ενσαρκώνει με ερμηνευτική πυγμή ο βραβευμένος στη Βενετία και ταχέως ανερχόμενος Λούκα Μαρινέλι («Μια Προσωπική Ιστορία»).
Σκηνοθεσία: Πιέτρο Μαρτσέλο. Πρωταγωνιστούν: Λούκα Μαρινέλι, Τζέσικα Κρέσι, Κάρλο Τσέκι, Ντενίζ Σαρντίσκο.Ιταλία, Γαλλία. 2019. Διάρκεια: 129΄.
